Ahşap oklar

Türkler ok yapımında çeşitli ağaç türlerini kullanmışlardır. Bunlar arasında en çok kullanılanları, Sarıçam (Pinus sylvestris L.), Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani Aschers. et Sint.) ve Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ağaç türleridir. Tarihsel olarak bakıldığında; 15. Yy ve öncesinde kayın ağacından yapılmış oklar kullanılırken 15. Yy ortalarında kamış ok kullanılmaya başlanmış 16. Yy başlarında ise her ikisi birlikte kullanımış fakat ağaç ok yapımında kayın yerine çam ağacı tercih edilmiştir.

Ok gövdelerinde, mukavemet kaybı getirmeyecek şekilde hafif yapı eldesinden ötürü düşük yoğunluğa sahip ağaç türleri tercih edilmektedir. Elastikiyetin yüksek olması, oldukça narin, yapıdaki okun şekil değiştirme direncini artıracağından tercih edilmektedir. Okların boyları 60 cm ile 80 cm arasında, ağırlığı genellikle 9 gr ile 50 gr arasında değişmektedir. Oklar, malzemelerine göre çeşitlendirilebilirler fakat okun her kısmında farklı malzeme kullanıldığı göz önüne alındığında, okları malzemelerine göre ayırmak dar kapsamlı kalmaktadır. Oklar yapıldıkları malzeme bakımından, kamış ve ağaç diye ikiye ayrıldığı gibi, kullanıldıkları amaca göre de tirkeş oku, talimhane oku, puta oku, menzil oku, idman oku ve meşk oku gibi türlere ayrılmaktadır.

Okun kısımları

Eski kaynaklarda okun kısımları insan vücuduna benzeterek adlandırıllmıştır. Okun baş tarafındaki çileye takılacak kertiğe “gez” adı verilir. Biçimi laleyi andırır. Çileye takılan gez kertiğinden itibaren ilk kısma “baş”, başın bitimine “boğaz”, boğaz ile göbek arasına “göğüs”, baldırdan uca kadar olan kısma ise “ayak” denir. Okun ucuna takılan sivri parça madeni ise “temren”, kemik ise “soya” adını alır. Okun havada düzgün uçmasına ve hep ayağı üzerine düşmesine yarayan uç parçalı tüye “yelek” denir. Gez, eğer fildişi veya kemik ayrı parça halinde olursa “başpare” diye anılır. Oklar, yapıldıkları malzeme bakımından, kamış ve ağaç diye ikiye ayrıldığı gibi, kullanıldıkları amaca göre de tirkeş oku, talimhane oku, puta oku, menzil oku, idman ve meşk oku gibi türlere ayrılırdı. Bu türlerin de kendi içinde çeşitleri vardır.

Türk okları kullanılış amacına göre beş çeşittir:

1. Menzil oku: Menzil atışları içindir. Yeleği kısa ve yüksek topuz biçim kelebek kanadı resmindedir. Yeleklerinde çoğunlukla beyaz kuğu kanadı kullanılmış ve güzel görünsün diye bazen kırmızı ve sarıya boyanmıştır. Kamış veya ağaçtandır. Menzil oklarına genel olarak “pişrev oku” denmiştir.
2. Meşk okları: Menzil atışlarına hazırlık için veya okuçular arasında tertiplenen gündelik yarışmalarda kullanılan bir tür oktur. Gövdesi pişrevin hemen hemen aynıdır. Tek farkı yeleğin topuz şeklinde değil, ince ve uzun oluşundadır.
3. Puta (hedef) okları: Eskiden “pot” veya “pota” denilen toprak kaplar hedef olarak dikilip atış yapıldığı için bu ad verilmiştir. Puta okunun yapımında çam çubuğunun çok beklemiş olanı, sık dokulu yeri tercih edilirdi. Yeleği haki (meşk okları yeleği şeklinde fakat daha uzun ve yüksek yapılır kuğu veya kartal kanadı) kullanılırdı.
4. İdman okları: Atışa yeni başlayanlar idmanda bir kazaya yol açmamak için ucu topuzlu özel bir idman oku kullanırlardı. Bu amaçla kalın gövdeli eski bir tirkeş oku alınır ucuna içi pamuk veya yün dolu deri bir torbacık takılırdı.
5. Tirkeş okları: Askerler oklarını tirkeşlerinde taşıdıkları için her çeşit savaş oklarına tirkeş oku denir. Tirkeş oklarının boy ve ağırlıkları menzil oklarından fazla, yelekleri daha uzundur. Uçları değişik biçim ve büyüklikte çelik temrenlidir. Tirkeş oklarının kullanılış amacı öncelikle temrenin biçimi belirler. Temrenler atılacak hedefin çeşidine göre değişmekteydi. Okçuluk kitaplarında temrenler üç köşe, dötrt kşe, yuvarlak ve yassı olmak üzere dörde, ayrıca her biri uzun ve kısa diye ikiye ayrılmaktaydı.

KESKİNYAY olarak tarihi örneklerine uygun puta, menzil ve tirkeş okları genellikle çam ağacından imal edilerek satışa sunulmaktadır. Ok sipariş ederken okun spine değerinin (esneklik değeri) yayınıza uygun olduğundan emin olunuz.